Help: mijn helpende gedachten werken niet!

Heb je last van een negatief zelfbeeld en wil je geen speelbal meer zijn van je emoties? Reken dan af met die belemmerende gedachten die je steeds opnieuw onderuit halen. Je kunt meer invloed op je gevoelens en je gedrag uitoefenen dan je zelf denkt. Hoe? Door belemmerende gedachten te vervangen door helpende en stimulerende gedachten, bijvoorbeeld volgens de RET-methode (Rationeel Emotieve Therapie). In mijn vorige blog ‘Hoe RET ik mezelf?” schreef ik hier al over.

Maar wat nu als RET niet voldoende blijkt te werken? Dat je het toch niet voor elkaar krijgt om anders over jezelf te gaan denken? Met andere woorden, dat je gewoon niet kunt geloven dat je nieuwe gedachten ‘waar’ zijn? Dan wordt het misschien tijd voor VBT (Value-Based Transformation).

Geloofwaardigheid, daar draait het om!

VBT is een methode die is ontwikkeld door Ien van der Pol. In haar boek ‘Coachen als professie’ schrijft ze erover. Zeer lezenswaardig! Geloofwaardigheid blijkt hier het sleutelwoord te zijn. Dat hoor ik ook terug in mijn cliëntgesprekken. Onlangs zei iemand nog ‘ik kan wel tegen mezelf zeggen dat het goed is zoals ik ben, maar ik geloof het gewoon niet’. En als je jezelf niet gelooft, dan lukt het ook niet om anders over jezelf te gaan denken. Mijn ervaring is inmiddels, dat VBT zeer effectief werkt.

Bij verschillende cliënten ben ik de methode gaan toepassen en hij werkt. Twee van hen vroeg ik om hun ervaringen te delen. Dat doen ze graag.

‘Ik ben goed genoeg zoals ik ben’

Vier jaar lang werkt Rianne (25) hard om haar verpleegkundige-diploma te halen. Blij is ze als ze daarna in het ziekenhuis als verpleegkundige aan de slag kan. Wanneer door bezuinigingen het aantal personeelsleden terugloopt, neemt de werkdruk en verantwoordelijkheid fors toe. Rianne kan de druk niet goed aan, verliest het plezier in haar werk en komt helaas ziek thuis te zitten.

Rianne: “Ik kon alleen nog maar huilen. Hoezo kan ik dit niet aan? Met school en studie had ik nooit problemen. En nu na een jaar werken zit ik thuis, ik schaam me kapot. Via mijn werk ben ik bij Ria terechtgekomen om te praten. Daar komt alles er uit. De scheiding van mijn ouders op mijn 11e, mijn enorme woede richting mijn moeder en het moeizame, onvoorspelbare karakter van mijn vader. Ik was een vaderskindje en ineens zag ik hem bijna niet meer. Op mijn 17e barstte thuis de bom en kwam ik terecht bij jeugdzorg. Dat bleek achteraf een goede stap. De gesprekken daar hebben me goed gedaan en de band met mijn moeder is versterkt. Ik begon met een opleiding tot schoonheidsspecialiste en studeerde daarna verpleegkunde. Het ging zo voorspoedig. Hoe kon het op mijn werk dan toch mis gaan?”

Confrontatie

“Tijdens onze gesprekken steekt mijn onzekerheid steeds opnieuw de kop op. We passen RET toe, maar dat helpt niet. Mijn onzekerheid blijft. Ria’s voorstel om de methode ‘Wat te doen als RET niet werkt?’ te proberen, grijp ik met beide handen aan. Op een groot vel papier moet ik alles opschrijven wat me dwars zit, om mezelf te confronteren met mijn belemmerende gedachten. ‘Ben ik wel goed genoeg?’ en ‘Wat zullen anderen wel niet van mij denken??’ en ‘Ik ben anderen alleen maar tot last’ blijken de rode draad.

In mijn hoofd ben ik niet goed genoeg en denken anderen daar net zo over. Ria laat me inzien dat dit MIJN waarheid is en niet die van anderen.”

Mijn nieuwe waarheid

“De volgende vraag is hoe deze gedachten mij vroeger hebben geholpen. Niet, dacht ik! Maar dat blijkt toch niet te kloppen. Ineens realiseer ik me, dat ik vroeger al niemand tot last wilde zijn. Altijd paste ik me aan om de lieve vrede te bewaren. Wat is nu de achterliggende positieve waarde van dit alles? Na lang nadenken kom ik uit op het volgende: ik accepteer anderen altijd volledig zoals ze zijn. Ik moet dus leren om mezelf ook te accepteren zoals ik ben. Een mooi inzicht.

Om mijn belemmerende gedachten om te buigen moet ik voor mezelf een zin ontwikkelen die mijn nieuwe waarheid behelst. Dat wordt: ‘Ik ben goed genoeg zoals ik ben’. Elke ochtend en avond herhaal ik deze zin bewust. En ploppen oude gedachten weer op, dan herhaal ik mijn zin opnieuw. Als een soort mantra. Nu, een paar maanden later, kan ik zeggen dat het helpt. Ik ervaar minder stress, relativeer makkelijker en kan de dingen accepteren zoals ze zijn. En dat komt vooral omdat ik mezelf accepteer zoals ik ben. Heel fijn!”

‘Positief verrast over de uitkomst’

Desirée is net verhuisd naar Utrecht en is bezig haar eigen adviesbureau op te zetten. Een drukke tijd, vooral omdat ze nog veel onderweg is voor haar huidige werk. “Op een netwerkborrel inspireerde Ria mij met haar verhaal over ‘Wat als RET niet werkt’. Daar wilde ik graag meer van weten.”

Desirée: “Met RET had ik als eens kennisgemaakt, maar deze nieuwe methode kende ik nog niet. Ik doe veel aan zelfreflectie en kijk altijd kritisch naar mezelf. Meestal té kritisch. Dus toen Ria op mijn pad kwam, wilde ik hier graag eens met haar over sparren. Waarom ben ik zo streng voor mezelf? Welke negatieve gedachten belemmeren mij eigenlijk? En interessanter, hoe pak ik die dan aan?”

Pittige jeugd

“Eenmaal bij Ria in haar praktijkruimte – een prettige, relaxte plek – ga ik aan de slag met A4’tjes en viltstiften. Eerst verkennen we mijn situatie, waar ik vandaan kom en waar ik nu sta. Ik krijg alle ruimte om mijn verhaal te vertellen en dat is fijn. Apart hoor, dat ik al vrij snel m’n ziel open leg voor iemand die ik eigenlijk niet goed ken. Maar de omgeving voelt heel erg veilig. Als kind heb ik nogal wat meegemaakt. Al jong ging ik uit huis en kwam ik terecht in pleeggezinnen. Dat heeft me gevormd. Mijn zelfvertrouwen en zelfbeeld deed het echter geen goed. Nog steeds heb ik daar last van in m’n dagelijks leven.”

Milder voor mezelf

“Vervolgens moet ik al mijn belemmerende gedachten opschrijven. Ik schrik van de hoeveelheid… Gelukkig moet ik er één kiezen die me het meest belemmert. Deze luidt ‘ik moet perfect zijn en mag geen fouten maken’. Daarna volgt de vraag hoe deze gedachte mij vroeger heeft geholpen. Geholpen? Ik ontdek dat ik vroeger geaccepteerd werd door mijn omgeving door me perfect te gedragen en geen fouten te maken. Vervolgens realiseer ik me dat ik van anderen helemaal niet verwacht dat ze perfect moeten zijn en geen fouten mogen maken. Kennelijk ben ik heel mild naar anderen, maar ontzettend streng naar mezelf.

De nieuwe helpende gedachte is snel gevonden: ik ben goed zoals ik ben (perfect zijn hoeft niet en fouten maken mag). Gek genoeg voelt het meteen goed. Elke dag zeg ik mijn ‘mantra’ en inmiddels geloof ik er echt in. Wat een opluchting!”

Baas in eigen brein

Overtuigingen of ‘gestolde gedachten’ sturen je gevoelens en gedrag. Zo creëer je je eigen waarheid. En niet alleen over jezelf, ook over anderen en over de wereld. Wil je dat een verandering duurzaam is en echt anders over jezelf gaan denken, dan zijn overtuigingen dus het kantelpunt.

Kun je een negatief zelfbeeld veranderen? Jazeker! Niemand komt op de wereld met negatieve overtuigingen en belemmerende gedachten over zichzelf. Je bouwt ze op in de loop van je leven, bijvoorbeeld door wat je meemaakt in je jeugd. Gelukkig zijn we als mensen niet ons denken, maar wel de maker van onze gedachten. En als baas van ons eigen brein, kunnen we onze gedachten (en dus ook onze belemmerende overtuigingen) veranderen.

Negatieve overtuigingen hoef je niet overboord te gooien, ze horen erbij. Ooit waren ze je beste vrienden, dan wel bescherm-engelen. Je had ze nodig om je te weren tegen narigheid en pijn. Ze hielpen je om te overleven. In die zin hadden ze dus een positieve waarde en boden ze bescherming, overleving en vermijding van iets wat te zwaar was. Sommige van die negatieve overtuigingen zijn echter doorgeschoten en hebben zich vastgezet in je hoofd. Onzichtbaar voor anderen, maar heel voelbaar voor jezelf. Nog steeds belemmeren ze je, terwijl de ‘situatie van toen’ al lang is veranderd. In de huidige situatie heb je ze niet meer nodig. Sterker nog, ze werken je tegen en belemmeren je om je doel te bereiken. Weg ermee dus!

VTB in 5 stappen

Wil een verandering voor jezelf geloofwaardig en duurzaam zijn, dan moet deze z’n basis vinden in de achterliggende of dieperliggende positieve waarde onder de overtuiging. Deze waarde dient als fundament voor de nieuwe overtuiging.

Stap 1: Bewustwording

Hierbij gaat het om bewustwording van ineffectieve, belemmerende overtuigingen die het negatieve zelfbeeld vormen. Met de overtuiging die het meest in de weg zit, gaan we aan de slag.

Stap 2: Positieve werking

Van de gekozen overtuiging onderzoeken we de oorzaken en oorsprong van deze ‘zelfblokkering’. Belangrijk om te achterhalen is hoe je de belemmerende overtuiging ooit nodig hebt gehad om te overleven. Hoe heeft deze je in positieve zin geholpen of waar heeft die je voor behoed. Wat is als het ware jouw ‘overlevingsstrategie’?

Stap 3: Achterliggende positieve waarde

Vanuit de positieve werking van de overtuiging zoeken we naar de positieve waarde die erachter ligt. Het is essentieel dat de cliënt deze zelf zoekt en formuleert!

Stap 4: Nieuwe stimulerende overtuiging

Met de nieuwe positieve waarde als uitgangspunt zoeken we naar een nieuwe stimulerende gedachte die de cliënt naast de oude belemmerende overtuiging kan zetten. Essentieel is, dat de cliënt de nieuwe positieve gedachte zelf formuleert en zich er in herkent. De helpende gedachte moet gebaseerd zijn op dezelfde (positieve) waarde als de belemmerende overtuiging. Dit bevordert de geloofwaardigheid en de garantie dat het werkt.

Stap 5: Beproeven

Zo, het voorbereidende werk is gedaan. Belangrijk is nu, dat de cliënt de gevonden waarde en nieuwe stimulerende gedachte een aantal keren hardop uitspreekt. Met volle overtuiging en in volle aandacht.

De ervaring leert, dat het uitspreken in het begin erg onwennig voelt. Het ‘schuurt en kraakt’ aan alle kanten. Het voelt vreemd, onnatuurlijk, geforceerd en gekunsteld. Dat is niet erg, het hoort erbij! En het is ook niet erg als de cliënt de komende periode terugvalt in de oude (vertrouwde) gedachtegang, de belemmerende overtuiging.

Een mooie uitspraak vind ik altijd: ‘Het is niet zo belangrijk hoe vaak je valt, belangrijker is hoe vaak je weer opstaat.’ Bij dit ‘leren’ van nieuwe, stimulerende overtuigingen zijn drie dingen essentieel: oefenen, herhalen en vinden van een anker. Zo word je elke dag opnieuw herinnerd aan je nieuwe overtuiging.

Gun jij jezelf een positief zelfbeeld? Kom dan gauw eens langs!

* Op verzoek van de geïnterviewden zijn de namen van Rianne en Desirée gefingeerd.
©2017, tekst & interviews: Ria Freijsen, Talentwerk en Sabina Bles, Het Woordenbureau.